ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
1η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
Ταυτότητα
Τίτλος: Κ. Π. Καβάφη, Ιθάκη και άλλα ποιήματα. Το λογοτεχνικό αρχείο του ποιητή
Δημιουργός: Σοφία Νικολαΐδου
Δοκιμάστηκε στην τάξη: στο πλαίσιο της «Οδύσσειας», κατά το σχολικό έτος 2000-
2001 και στο πλαίσιο της Ενδοσχολικής Επιμόρφωσης, κατά το σχολικό έτος 2001-
2002
Διδακτικό αντικείμενο: Νεοελληνική Λογοτεχνία, Νεοελληνική Γλώσσα, Αρχαία
Ελληνική Γραμματεία, Πληροφορική
Τάξη: Α΄Λυκείου
Χρονική διάρκεια: 2-3 διδακτικές ώρες
Προϋποθέσεις υλοποίησης: εξοικείωση με ομαδοσυνεργατική διδασκαλία
Σύντομη περιγραφή
Διδασκαλία του ποιήματος «Ιθάκη» του Κ.Π. Καβάφη, στο σχολικό εργαστήριο, με
τη βοήθεια του διαδικτύου. Περιήγηση στο ψηφιακό αρχείο του ποιητή.
Στόχοι - σκεπτικό
Επιδιωκόμενες δεξιότητες μαθητών: Αναζήτηση και διακρίβωση διαδικτυακής πλη-
ροφορίας, παραγωγή προσχεδιασμένου προφορικού λόγου και σημειώσεων, με στόχο
τη συμμετοχή σε στρογγυλό τραπέζι50, ακροαματική πρόσληψη της ποίησης, ανά-
γνωση του ποιήματος με βάση τη δικτυογραφία.
Ειδικότεροι στόχοι:
Οι μαθητές ασκούνται στην έρευνα ενός λογοτεχνικού αρχείου και συζητούν τα
συμπεράσματα της έρευνάς τους.
Συνειδητοποιούν την επίδραση του Κ.Π. Καβάφη σε μεταγενέστερους ποιητές αλ-
λά και τις υπόλοιπες τέχνες. Εξετάζουν το εκτόπισμα της καβαφικής ποίησης στον
(αγγλόφωνο) κόσμο.
Κρατούν σημειώσεις για την επικείμενη συζήτηση ενός θέματος, μετά από έρευνα
των πηγών.
Υποστηρίζουν τις απόψεις τους με επιχειρήματα, στο πλαίσιο ενός στρογγυλού
τραπεζιού.
Λεπτομερής παρουσίαση της πρότασης
Αφετηρία:
Σύνδεση με το ΑΠ: το ποίημα περιλαμβάνεται στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτε-
χνίας της Α΄Λυκείου.
Ενδεικτική κατανομή του χρόνου:
Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και αναλαμβάνουν, με την καθοδήγηση του δι-
δάσκοντα, συγκεκριμένες εργασίες (1 διδακτική ώρα).
Οι ομάδες των μαθητών παρουσιάζουν στην ολομέλεια τα αποτελέσματα των ερ-
γασιών τους και συζητούν τα ευρήματά τους σε στρογγυλό τραπέζι (1-2 διδακτικές
ώρες)
Ρόλος του διδάσκοντα: Ο ρόλος του διδάσκοντα είναι καθοδηγητικός.
Ρόλοι των μαθητών: Κατά τη συνεργασία των μαθητών σε ομάδες και τη συγγραφή
ομαδικού κειμένου ή σημειώσεων, έχουμε παραγωγή λόγου μέσα σε συνθήκες ανά-
δρασης: η σκέψη κάθε μαθητή ανατροφοδοτεί τη σκέψη των υπολοίπων μαθητών της
ομάδας. Με τον τρόπο αυτό, το συλλογικό κείμενο ή οι σημειώσεις που παράγουν οι
μαθητές αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης και αποτέλεσμα συζήτησης μεταξύ
των μελών της ομάδας.
Εργαλεία-Πηγές που θα χρησιμοποιηθούν: επεξεργαστής, διαδίκτυο, μηχανές αναζή-
τησης, επεξεργαστής.
Συγκεκριμένα, από το διαδίκτυο θα χρησιμοποιηθούν:
Η ιστοσελίδα του Σπουδαστηρίου Νέου Ελληνισμού www.snhell.gr
Η ιστοσελίδα του Ηλεκτρονικού Κόμβου του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, Τμήμα
Διαγλωσσικής Μετάφρασης www.komvos.edu.gr/diaglossiki/diaglossiki.htm
Μηχανές αναζήτησης
Δραστηριότητες των μαθητών
Έρευνα των πηγών. Παραγωγή προσχεδιασμένου προφορικού λόγου και γραπτού
λόγου με μορφή σημειώσεων
Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες των 3-4 και αναλαμβάνουν, με την καθοδήγηση
του διδάσκοντα, συγκεκριμένες εργασίες.
Α΄ Ομάδα
Εισέρχεται στο αρχείο Κ.Π. Καβάφη στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού. Μελετά
τη βιογραφία του ποιητή, ειδικά το τελευταίο μέρος που αφορά τις περί ποιήσεως α-
ντιλήψεις του. Οι μαθητές «κατεβάζουν» τη 10η εικόνα από το φωτογραφικό αρχείο
www.kavafis.gr/archive/pictures/list.asp. Πρόκειται για τη φωτογραφία του διαβατη-
ρίου του Καβάφη. Αναγραφόμενο επάγγελμα: ποιητής. Στη συνέχεια, μελετούν το Ι΄
από τα σημειώματα ποιητικής και ηθικής, το οποίο αναφέρεται στην εσωτερική σύ-
γκρουση που βιώνει ο Καβάφης ανάμεσα στο επάγγελμά του και την τέχνη του,
www.snhell.gr/archive/bio.asp?id=1 . Η ομάδα καλείται να κρατήσει σημειώσεις, τις
οποίες θα αναπτύξει στη συνέχεια με προσχεδιασμένο προφορικό λόγο στις υπόλοι-
πες ομάδες (στρογγυλό τραπέζι). Πώς βιώνει ο Καβάφης τη διάσταση ανάμεσα στο
επάγγελμα που αναγκάζεται να ασκεί για βιοποριστικούς λόγους και την τέχνη του;
Τι δηλώνει αυτή η επιλογή αναγραφής επαγγέλματος στο διαβατήριό του; Γνωρίζου-
με άλλες περιπτώσεις συγγραφέων που βίωσαν με εξίσου δραματικό τρόπο αυτή τη
διάσταση; Με ποιον τρόπο θα ερευνήσουμε το συγκεκριμένο θέμα;
Β΄ ομάδα
Περιηγείται στο εργογραφικό τμήμα του αρχείου Καβάφη
www.snhell.gr/archive/writer.asp?id=1. Διαπιστώνει τη διαίρεση του έργου του ποι-
ητή σε αναγνωρισμένα, αποκηρυγμένα, κρυμμένα και ατελή ποιήματα. Διευκρινίζει
το περιεχόμενο της κάθε κατηγορίας. Η ομάδα καλείται να κρατήσει σημειώσεις. Κα-
τά την έκδοση ενός αρχείου, στη συγκεκριμένη περίπτωση συγγραφικού, τίθενται
ορισμένα ζητήματα ηθικής τάξης. Πώς θα αντιμετωπίσει ο μελετητής τα κείμενα που
δεν εξέδωσε συγγραφέας, είτε γιατί τα θεώρησε υποδεέστερα είτε γιατί δεν πρόλαβε
να τα τελειώσει; Θα τα εκδώσει ή όχι; Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της θετι-
κής ή της αρνητικής απόφασης52.
Γ΄ ομάδα
Εισέρχεται στο αρχείο Καβάφη και «κατεβάζει» τη βιβλιογραφία
www.kavafis.gr/index.asp. Διαβάζει το ποίημα του Μπρεχτ για τον Καβάφη που
κλείνει το βιογραφικό σημείωμα για τον ποιητή www.snhell.gr/archive/bio.asp?id=1.
Επισκέπτεται τη σελίδα του Σπουδαστηρίου «Ο Καβάφης στο web»
www.kavafis.gr/world/list.asp. Κρατάει σημειώσεις για την επίδραση του έργου του
Καβάφη σε έλληνες και ξένους συγγραφείς. Συγκεντρώνει ποσοτικά στοιχεία. Ερευ-
νά σε ελληνόφωνες και αγγλόφωνες μηχανές αναζήτησης λήμμα «Καβάφης»
(Kavafy, Cavafy, Kavafis), «Σεφέρης» (Seferis), «Ελύτης» (Elytis). Συγκεντρώνει σε
πίνακα τα στοιχεία της έρευνας και προχωρεί σε εκτίμηση των πρώτων ποσοτικών
δεδομένων. Συμβαίνει κάτι αντίστοιχο με τους δύο έλληνες νομπελίστες ποιητές; Αν
όχι, πώς ερμηνεύεται το γεγονός; Η επίδραση ενός συγγραφέα ορίζεται μόνο σε σχέ-
ση με τους ποιητές-επιγόνους του; Τι συμβαίνει με την επίδραση στις άλλες τέχνες;
Οι μαθητές λαμβάνουν υπόψη τις παρατηρήσεις που αφορούν στην επίδραση του κα-
βαφικού έργου, όπως αυτή συνοψίζεται στην ηλεκτρονική «βιογραφία» του ποιητή
www.snhell.gr/archive/bio.asp?id=1, το ζωγραφισμένο πορτραίτο του ποιητή στις
«εικόνες» του αρχείου www.kavafis.gr/archive/pictures/list.asp και τη «δισκογραφία
Καβάφη» που περιέχεται στην καβαφική βιβλιογραφία
www.kavafis.gr/kavafology/bibliography/disc.asp#55. Τι είναι αυτό που, κατά τη
γνώμη τους, προκαλεί αλλαγές στο αναγνωστικό γούστο και ανατρέπει το λογοτεχνι-
κό κανόνα; Γιατί κάποιοι ποιητές που ξεχωρίζουν στην εποχή τους ξεχνιούνται αργό-
τερα και το αντίστροφο;
Δ΄ ομάδα
Κατεβάζει την «Ιθάκη» από τα «Αναγνωρισμένα ποιήματα»
www.kavafis.gr/poems/content.asp?id=81&cat=1. Στη συνέχεια κατεβάζει το λήμμα
«αλληγορία» από το τμήμα Διαγλωσσικής Μετάφρασης του Ηλεκτρονικού Κόμβου
του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας (λογοτεχνικά είδη-αλληγορία). Σημειώνει ορισμέ-
να σχόλια για το ποίημα. Ποια στοιχεία αντλεί ο Καβάφης από την ομηρική Οδύσ-
σεια και τι συμβολίζει το καθένα;
Ε΄ ομάδα
Ακούει τις τρεις ψηφιοποιημένες αναγνώσεις του ποιήματος
www.snhell.gr/lections/writer.asp?id=60. Κρατά σημειώσεις. Η ανάγνωση του ποιή-
ματος ερμηνεύει, κατά κάποιο τρόπο, το ποίημα; Το κάνει πιο κατανοητό; Στην αρ-
χαία Ελλάδα, αλλά και σε άλλες εποχές και περιοχές, η πρόσληψη της ποίησης ήταν
προφορική. Υπάρχει διαφορά όταν ακούμε και όταν διαβάζουμε σιωπηλά ένα κείμε-
νο; Σε ποια σημεία εντοπίζεται αυτή η διαφορά; Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα
της σιωπηλής και της προφορικής ανάγνωσης. Υπάρχουν στοιχεία του σύγχρονου
πολιτισμού που επιβάλλουν τον έναν ή τον άλλον τρόπο ανάγνωσης;
Στ΄ ομάδα
Επιλέγει κάποιο από τα αναγνωρισμένα ποιήματα που συνοδεύεται και από φωτο-
γραφία του χειρογράφου www.kavafis.gr/archive/manuscripts/list.asp. Διαβάζει το
ποίημα στην ηλεκτρονική μορφή και στο χειρόγραφο. Κρατάει σημειώσεις για τη δι-
αφορά χειρόγραφου και τυπωμένου κειμένου. Τι προσθέτει, για τον αναγνώστη του
τυπωμένου κειμένου, η επισκόπηση του χειρογράφου; Του δίνει κάποιες πληροφορί-
ες για τον συγγραφέα και το εργαστήρι του (π.χ. σβησίματα, διορθώσεις, άλλες γρα-
φές κ.τ.λ.); Οι ίδιοι ως αναγνώστες θα ενδιαφέρονταν να δουν από κοντά κάποιο χει-
ρόγραφο συγγραφέα; Αν ναι, ποιον συγγραφέα θα επέλεγαν και γιατί;
Συμπεράσματα: Παραγωγή προσχεδιασμένου προφορικού λόγου
Οι επιμέρους ομάδες παρουσιάζουν, οργανωμένο σε κείμενο σημειώσεων, το υλικό
που ερεύνησαν. Αναπτύσσουν τις σκέψεις και τον προβληματισμό τους σε προσχεδι-
ασμένο προφορικό λόγο στο στρογγυλό τραπέζι. Συζητούν για τον τρόπο με τον ο-
ποίο εργάστηκαν και τα προβλήματα που τυχόν παρουσιάστηκαν. Αξιολογούν τις
πηγές και τα μέσα που χρησιμοποίησαν.
Αξιολόγηση μαθητών
Η αξιολόγηση των μαθητών, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά ολοκλήρωση του σχε-
δίου μαθήματος, έγινε με κριτήριο την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν αρχικά. Συ-
νεκτιμήθηκαν οι γραπτές απαντήσεις των ομάδων στο φύλλο εργασίας, η συνεργασία
των μελών των ομάδων κατά τη διάρκεια της έρευνας και η συμμετοχή των ομάδων
στο στρογγυλό τραπέζι.
Φύλλο εργασίας
Κ.Π.Καβάφη, Ιθάκη και άλλα ποιήματα. Το λογοτεχνικό αρχείο του ποιητή.
Φύλλο εργασίας 1. Ομάδα Α΄
1. Βρίσκεστε στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού www.snhell.gr. Εισέρχεστε στο
αρχείο Κ.Π.Καβάφη και διαβάζετε τη βιογραφία του ποιητή. Μελετήστε το Ι΄ από τα
ανέκδοτα σημειώματα ποιητικής και ηθικής που παρατίθεται στην ηλεκτρονική βιο-
γραφία.
www.snhell.gr/archive/bio.asp?id=1
2. Μελετήστε την εικόνα 10 του αρχείου (φωτογραφία του διαβατηρίου του ποιητή)
www.kavafis.gr/archive/pictures/list.asp
3. Με βάση τα παραπάνω, να απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα:
Πώς βιώνει ο Καβάφης τη διάσταση ανάμεσα στο επάγγελμα που αναγκάζεται να
ασκεί για βιοποριστικούς λόγους και την τέχνη του;
Τι δηλώνει η συγκεκριμένη επιλογή αναγραφής επαγγέλματος στο διαβατήριό του;
Γνωρίζετε άλλες περιπτώσεις συγγραφέων (ή γενικότερα καλλιτεχνών) που βίωσαν
με εξίσου δραματικό τρόπο αυτή τη διάσταση; Με ποιον τρόπο μπορείτε να αναζη-
τήσετε ηλεκτρονικές ή έντυπες πληροφορίες για το θέμα;
Να κρατήσετε σημειώσεις με τις βασικές σκέψεις σας, για να τις χρησιμοποιήσετε
στην τελική συζήτηση όλων των ομάδων (στρογγυλό τραπέζι).
Κ.Π.Καβάφη, Ιθάκη και άλλα ποιήματα. Το λογοτεχνικό αρχείο του ποιητή.
Φύλλο εργασίας 2. Ομάδα Β΄
1. Βρίσκεστε στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού www.snhell.gr. Εισέρχεστε στο
αρχείο Κ.Π.Καβάφη και μελετάτε την εργογραφία του ποιητή.
www.snhell.gr/archive/writer.asp?id=1
2. Με βάση την περιήγησή σας στην εργογραφία Καβάφη, να απαντήσετε στα ακό-
λουθα ερωτήματα:
Σε πόσες και ποιες κατηγορίες ποιημάτων διαιρείται το έργο του ποιητή;
Μπορείτε να εξηγήσετε την ονομασία της κάθε κατηγορίας;
3.Κατά την έκδοση ενός αρχείου, στη συγκεκριμένη περίπτωση συγγραφικού, τίθε-
νται ορισμένα ζητήματα ηθικής τάξης:
Πώς θα αντιμετωπίσει ο μελετητής τα κείμενα που δεν εξέδωσε ο συγγραφέας είτε
γιατί τα θεώρησε υποδεέστερα, είτε γιατί δεν πρόλαβε να τα ολοκληρώσει; Θα τα εκ-
δώσει ή όχι;
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της θετικής ή της αρνητικής απόφασης.
Να κρατήσετε σημειώσεις με τις βασικές σκέψεις σας, για να τις χρησιμοποιήσετε
στην τελική συζήτηση όλων των ομάδων (στρογγυλό τραπέζι).
Κ.Π.Καβάφη, Ιθάκη και άλλα ποιήματα. Το λογοτεχνικό αρχείο του ποιητή
Φύλλο εργασίας 3. Ομάδα Γ΄
1.Βρίσκεστε στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού www.snhell.gr. Εισέρχεστε στο
αρχείο Κ.Π.Καβάφη και μελετάτε το τμήμα της βιβλιογραφίας
www.kavafis.gr/index.asp, με έμφαση στη δισκογραφία Καβάφη
www.kavafis.gr/kavafology/bibliography/disc.asp#55.
2. Εισέρχεστε στο τμήμα της βιογραφίας του Καβάφη
www.snhell.gr/archive/bio.asp?id=1
και μελετάτε τις παρατηρήσεις που αφορούν στη διάδοση του καβαφικού έργου και
το ποίημα του Μπρεχτ για τον Καβάφη, που κλείνει το βιογραφικό σημείωμα του
ποιητή.
3. Παρατηρήστε το ζωγραφικό πορτρέτο του Κ.Π.Καβάφη στις εικόνες του αρχείου
του.
www.kavafis.gr/archive/pictures/list.asp
4. Εισέρχεστε σε ελληνόφωνες μηχανές αναζήτησης και αναζητείτε πληροφορίες για
το λήμμα «Καβάφης», «Σεφέρης», «Ελύτης». Πόσες αναφορές επιστρέφει η αναζή-
τησή σας;
5. Εισέρχεστε σε αγγλόφωνες μηχανές αναζήτησης, αναζητείτε τα λήμματα Cavafis/
Kavafis/ Kavafy/ Cavafy. Πόσες παραπομπές επιστρέφει η αναζήτησή σας;
6. Τι αριθμό παραπομπών επιστρέφουν οι παραπάνω μηχανές για τους νομπελίστες
έλληνες ποιητές Σεφέρη (Seferis) και Ελύτη (Elytis);
7. Με βάση την παραπάνω έρευνα, να απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα:
Ποιος από τους τρεις έλληνες ποιητές (Καβάφης-Σεφέρης-Ελύτης) συγκεντρώνει
τις περισσότερες αναφορές στο διαδίκτυο; Πώς ερμηνεύετε το γεγονός;
Μπορούμε να μετρήσουμε την επίδραση ενός συγγραφέα; Με τι κριτήρια;
Τι είναι αυτό που, κατά τη γνώμη σας, προκαλεί αλλαγές στο λογοτεχνικό γούστο
και ανατρέπει το λογοτεχνικό κανόνα;
Γιατί κάποιοι ποιητές που ξεχωρίζουν στην εποχή τους ξεχνιούνται αργότερα και
το αντίστροφο;
Να κρατήσετε σημειώσεις με τις βασικές σκέψεις σας, για να τις χρησιμοποιήσετε
στην τελική συζήτηση όλων των ομάδων (στρογγυλό τραπέζι).
Κ.Π.Καβάφη, Ιθάκη και άλλα ποιήματα. Το λογοτεχνικό αρχείο του ποιητή.
Φύλλο εργασίας 4. Ομάδα Δ΄
1.Βρίσκεστε στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού www.snhell.gr. Εισέρχεστε στο
αρχείο Κ.Π.Καβάφη και μελετάτε το ποίημα «Ιθάκη» («εργογραφία» Κ.Π.Καβάφη
κατάλογος των «αναγνωρισμένων ποιημάτων»).
2. Μεταφέρεστε στον Ηλεκτρονικό Κόμβο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, Τμήμα
Διαγλωσσικής Μετάφρασης www.komvos.edu.gr/diaglossiki/diaglossiki.htm και με-
λετάτε το λήμμα «αλληγορία» από τον κατάλογο «λογοτεχνικά είδη».
Με βάση τη μελέτη που προηγήθηκε, να απαντήσετε στο ακόλουθο ερώτημα:
Ποια στοιχεία αντλεί ο Καβάφης από την ομηρική Οδύσσεια και τι συμβολίζει, κα-
τά τη γνώμη σας, το καθένα;
Να κρατήσετε σημειώσεις με τις βασικές σκέψεις σας, για να τις χρησιμοποιήσετε
στην τελική συζήτηση όλων των ομάδων (στρογγυλό τραπέζι).
Κ.Π.Καβάφη, Ιθάκη και άλλα ποιήματα. Το λογοτεχνικό αρχείο του ποιητή
Φύλλο εργασίας 5 – Ομάδα Ε΄
1.Βρίσκεστε στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού www.snhell.gr. Εισέρχεστε στο
αρχείο Κ.Π.Καβάφη και μελετάτε το ποίημα «Ιθάκη» («εργογραφία» Κ.Π.Καβάφη
κατάλογος των «αναγνωρισμένων ποιημάτων»)
www.kavafis.gr/poems/content.asp?id=81&cat=1. Ακούτε την ανάγνωση του ποιή-
ματος από τη φωνή του Γ. Σαββίδη, του Κ.Ευθυμίου, του Μ. Σουλιώτη.
www.snhell.gr/lections/writer.asp?id=60
Με βάση την ακρόαση του ποιήματος, να απαντήσετε στα ερωτήματα:
Η προφορική ανάγνωση του ποιήματος ερμηνεύει, κατά κάποιο τρόπο, το ποίημα;
__ Στην αρχαία Ελλάδα, αλλά και σε άλλες περιοχές και εποχές, η πρόσληψη της ποί-
ησης ήταν προφορική. Υπάρχει διαφορά, όταν ακούμε και όταν διαβάζουμε ένα λο-
γοτεχνικό κείμενο; Αν ναι, σε ποια σημεία εντοπίζετε τη διαφορά;
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της σιωπηλής και της προφορικής ανάγνωσης.
Υπάρχουν στοιχεία του σύγχρονου πολιτισμού που επιβάλλουν τον έναν ή τον άλ-
λο τρόπο ανάγνωσης;
Να κρατήσετε σημειώσεις με τις βασικές σκέψεις σας, για να τις χρησιμοποιήσετε
στην τελική συζήτηση όλων των ομάδων (στρογγυλό τραπέζι).
Κ.Π.Καβάφη, Ιθάκη και άλλα ποιήματα. Το λογοτεχνικό αρχείο του ποιητή
Φύλλο εργασίας 6 – Ομάδα Στ΄
1.Βρίσκεστε στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού www.snhell.gr. Εισέρχεστε στο
αρχείο Κ.Π.Καβάφη και μελετάτε, στο τμήμα της εργογραφίας του ποιητή, κάποιο
από τα «αναγνωρισμένα ποιήματα» που συνοδεύεται και από φωτογραφία χειρογρά-
φου. Διαβάζετε το ποίημα στην ηλεκτρονική μορφή
www.kavafis.gr/poems/content.asp?id=81&cat=1 και στο χειρόγραφο
www.kavafis.gr/archive/manuscripts/list.asp.
Με βάση την παραπάνω ανάγνωση, να απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα:
Τι προσθέτει, για τον αναγνώστη του ποιήματος, η επισκόπηση του χειρογράφου;
Προσφέρει κάποιες πληροφορίες για το εργαστήρι του συγγραφέα (π.χ. σβησίματα,
διορθώσεις, άλλες γραφές κ.τ.λ.);
Εσείς ως αναγνώστες θα ενδιαφερόσασταν να δείτε από κοντά το χειρόγραφο κά-
ποιου συγγραφέα;
Αν ναι, ποιον συγγραφέα θα επιλέγατε και γιατί;
Να κρατήσετε σημειώσεις με τις βασικές σκέψεις σας, για να τις χρησιμοποιήσετε
στην τελική συζήτηση όλων των ομάδων (στρογγυλό τραπέζι).
Παρατηρήσεις
Για τον τρόπο διδασκαλίας
Ο καθηγητής που θα επιχειρήσει την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία θα πρέπει να
είναι προετοιμασμένος για «θόρυβο». Άνθρωποι που συνεργάζονται, όσο σιγά και να
μιλούν, ακούγονται.
Η συνεργατική μάθηση συνεπάγεται αυτοδιόρθωση. Ο καθηγητής αναλαμβάνει το
ρόλο του συμβούλου και καθοδηγεί τους μαθητές υποβάλλοντας τα κατάλληλα ερω-
τήματα. Δεν προσφέρει έτοιμες διορθωτικές λύσεις, αλλά προσανατολίζει την ομάδα
προς την κατεύθυνση που αυτή θα πρέπει να κινηθεί.
Η οργάνωση των μαθητών σε ομάδες δίνει τη δυνατότητα στο διδάσκοντα να δια-
θέσει στην ομάδα περισσότερο χρόνο απ’ ό,τι θα διέθετε στον κάθε μαθητή χωριστά.
Επίσης, του δίνει τη δυνατότητα να κατανείμει το χρόνο του προς όφελος των μαθη-
τών που παρουσιάζουν μεγαλύτερες αδυναμίες.
Ο καθηγητής που ζητά από τους μαθητές του να συνεργαστούν σε ομάδες θα πρέ-
πει να είναι έτοιμος να συνεργαστεί και ο ίδιος με συναδέλφους οικείων ή διαφορετι-
κών αντικειμένων έτσι, ώστε να βοηθηθεί στο εγχείρημά του.
Για την παραγωγή λόγου στον επεξεργαστή
Η παραγωγή συνεχούς γραπτού λόγου ή σημειώσεων στον επεξεργαστή απαι-
τεί περισσότερο διδακτικό χρόνο απ’ ό,τι η συγγραφή ενός κειμένου στη σχολική τά-
ξη. Αυτό δεν πρέπει να μας φοβίζει, καθώς στο χρόνο της συγγραφής ενσωματώνεται
και ο χρόνος της διόρθωσης. Δεν πρόκειται λοιπόν για «χαμένο χρόνο», αλλά για ε-
πιπλέον χρόνο συστηματικότερης άσκησης στο λόγο.
Παρατηρήσεις από την εφαρμογή
Οι επιμορφούμενες που εφάρμοσαν τη συγκεκριμένη πρόταση στις τάξεις
τους παρατήρησαν ότι:
Ορισμένοι μαθητές που συμμετείχαν ελάχιστα ή καθόλου στο μάθημα έδειξαν με-
γαλύτερο ενδιαφέρον και για πρώτη φορά διατύπωσαν δημοσίως τη γνώμη τους.
Ο συγκεκριμένος τρόπος διδασκαλίας αποδεικνύεται περισσότερο αποτελεσματι-
κός, όμως προαπαιτεί μεγαλύτερη προετοιμασία εκ μέρους του διδάσκοντα.
Επίσης, σημείωσαν ότι στο εργαστήριο είναι απαραίτητοι τουλάχιστον δύο διδά-
σκοντες (ο καθηγητής της τάξης και ο επιμορφωτής), για να παρακολουθούν την
πρόοδο των εργασιών των ομάδων και να επιλύουν τυχόν τεχνικά προβλήματα.
Οι επιμορφούμενες σημείωσαν την ικανοποίησή τους από τα αποτελέσματα της
διδασκαλίας αλλά και αρκετές επιφυλάξεις για το πόσο συχνά μπορεί ένας φιλόλογος
να αξιοποιεί το σχολικό εργαστήριο για τη διδασκαλία του, καθόσον ο συγκεκριμέ-
νος τύπος μαθήματος αποδεικνύεται ιδιαίτερα κοπιαστικός για τον διδάσκοντα και ως
προς την προετοιμασία του και ως προς την εφαρμογή του.
Η (υπογραφόμενη) επιμορφώτρια που σχεδίασε τη διδακτική πρόταση και
παρακολούθησε την εφαρμογή της παρατήρησε ότι:
Το συγκεκριμένο σχέδιο μαθήματος εξέτρεψε το μάθημα από την κειμενοκεντρική
προσέγγιση στη διακρίβωση και την εκτίμηση ιστορικοφιλολογικών στοιχείων.
Τα λεπτομερή φύλλα εργασίας άφησαν ελάχιστα περιθώρια αυτενέργειας στους
μαθητές. Στην πράξη, κατάργησαν το πλαίσιο της παιδοκεντρικής διδασκαλίας, κα-
θώς όρισαν με περιοριστική σαφήνεια τα περιθώρια λόγου και δράσης των μαθητών.
Το συγκεκριμένο σχέδιο μαθήματος λειτούργησε αποτελεσματικά σε τάξεις κε-
ντρικών αστικών σχολείων, με μαθητές μετρίων ή σχετικώς υψηλών επιδόσεων, κα-
θώς και σε διδασκαλίες που πραγματοποιήθηκαν σε σχολικές βιβλιοθήκες, στις ο-
ποίες συμμετείχαν επιλεγμένοι φιλαναγνώστες μαθητές. Δεν έχει δοκιμαστεί σε τά-
ξεις με υψηλά ποσοστά χαμηλόβαθμων μαθητών.
2η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
Ταυτότητα
Τίτλος: Λογοτεχνικό εργαστήριο. Ασύγχρονη επικοινωνία μαθητών με λογοτέχνη και
προετοιμασία λογοτεχνικής εκδήλωσης
Δημιουργός: Σοφία Νικολαΐδου
Δοκιμάστηκε στην τάξη: στο πλαίσιο της «Οδύσσειας», κατά το σχολικό έτος 2000-
2001, στην Α΄ τάξη Ενιαίου Λυκείου του Νέου Σκοπού Σερρών. Εντάχθηκε στο λο-
γοτεχνικό εργαστήριο, το οποίο σχεδίασε με έμπνευση και κέφι ο φιλόλογος της τά-
ξης, Λευτέρης Μαυρόπουλος.
Διδακτικά αντικείμενα: Νεοελληνική Λογοτεχνία, Νεοελληνική Γλώσσα, Πληροφο-
ρική
Τάξη: Α΄Λυκείου
Χρονική διάρκεια: δίμηνο project
Προϋποθέσεις υλοποίησης: εξοικείωση με ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, μαθητική
δραστηριότητα σε ενδοσχολικό και εξωσχολικό χρόνο
Σύντομη περιγραφή
Ανάγνωση του βιβλίου του Πάνου Θεοδωρίδη, Το ροκ των Μακεδόνων, Θεσσαλονί-
κη, Ιανός, 1998, στην Α΄ τάξη Λυκείου, στο πλαίσιο λογοτεχνικού εργαστηρίου. Με-
λέτη κειμένου, ασύγχρονη επικοινωνία με τον συγγραφέα, προετοιμασία λογοτεχνι-
κής εκδήλωσης στο τέλος του σχολικού έτους.55
Στόχοι - σκεπτικό
Επιδιωκόμενες δεξιότητες μαθητών: Οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τη σύγχρονή
τους λογοτεχνική παραγωγή. Μελετούν και συζητούν λογοτεχνικά κείμενα, τα ε-
ντάσσουν στις προσλαμβάνουσες του χώρου και του χρόνου που τα γέννησε. Η ανά-
γνωση σύγχρονων λογοτεχνικών κειμένων, και μάλιστα όταν αυτά περιγράφει μια
πόλη που γνωρίζουν καλά, αποτελεί την πρώτη φιλοπερίεργη αφορμή ανάγνωσης. Οι
μαθητές-αναγνώστες χρησιμοποιούν την τεχνολογία, για να έρθουν σε επαφή με τον
λογοτέχνη και να συνομιλήσουν μαζί του για την τέχνη του. Προετοιμάζουν και
πραγματοποιούν μια λογοτεχνική εκδήλωση στο χώρο του σχολείου τους.
Ειδικότεροι στόχοι:
Οι μαθητές περιδιαβαίνουν μια πόλη και γνωρίζουν μια εποχή μέσα από ένα λογο-
τεχνικό έργο.
Αναζητούν τα όρια μυθοπλασίας και αυτοβιογραφίας. Ανιχνεύουν τα βιογραφικά
γεγονότα που πυροδοτούν τη συγγραφική μηχανή.
Για την οργάνωση αντίστοιχων λογοτεχνικών εργαστηρίων και επισκέψεων συγγραφέων σε σχολεία,
οι διδάσκοντες μπορούν πλέον να συμβουλευτούν την ιστοσελίδα της Εταιρείας Συγγραφέων
www.dedalus.gr , για να εντοπίσουν τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις των συγγραφέων που επιθυμούν να
μελετήσουν στην τάξη. Επίσης, μπορούν να έρθουν σε συνεννόηση με το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (στο
εξής: ΕΚΕΒΙ) www.ekebi.gr , για να συμμετάσχουν στο οικείο πρόγραμμα «Συγγραφείς στα σχολεία».
Μέσω του συγκεκριμένου προγράμματος, το ΕΚΕΒΙ αναλαμβάνει το διαδικαστικό μέρος της πρό-
σκλησης ενός συγγραφέα ή εικονογράφου στη Σχολική Βιβλιοθήκη που απευθύνει την πρόσκληση.
Μελετούν τη λογοτεχνία, καθώς και την αυτοβιογραφία, ως έναν από τους τρό-
πους αποτύπωσης στοιχείων της καθημερινής ζωής, τα οποία αναφέρονται είτε στο
παρελθόν είτε στη σύγχρονη εποχή.
Προσφέρεται η δυνατότητα ασύγχρονης επικοινωνίας των μαθητών με τον συγ-
γραφέα και συζήτησης μαζί του, μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Με τον τρό-
πο αυτό, προετοιμάζεται η συνάντηση των μαθητών με το συγγραφέα.
Σχεδιάζεται λογοτεχνική εκδήλωση σε εξωδιδακτικό χρόνο. Οι μαθητές αναλαμβά-
νουν πρωτοβουλία, αυτενεργούν, σχεδιάζουν τη δράση τους στο φιλόξενο πλαίσιο
του σχολείου τους, στη μεθόριο του ΑΠ
Λεπτομερής παρουσίαση της πρότασης
Αφετηρία: Ο φιλόλογος μαζί με τους μαθητές της τάξης επέλεξαν έναν συγ-
γραφέα, η συγγραφική δράση του οποίου έχει ως επίκεντρο τη Μακεδονία56 και είναι
πεζογράφος με δηλωμένο ενδιαφέρον για την τεχνολογία.57 Το συγκεκριμένο βιβλίο
επιλέχθηκε από τον διδάσκοντα και τους μαθητές, γιατί, ανάμεσα στα άλλα, παρου-
σιάζει τη δεκαετία του 1960 στη Θεσσαλονίκη: τα στέκια των μαθητών, τα νεανικά
πάρτι, τα ρούχα και τη μόδα της εποχής.
Σύνδεση με το ΑΠ: Η μελέτη του αφηγήματος συνδυάστηκε με το μάθημα της Έκθε-
σης-Έκφρασης (σχολικό βιβλίο, τεύχος Α΄, 63-94): προετοιμασία καλλιτεχνικής εκ-
δήλωσης, συγγραφή και αποστολή πρόσκλησης σε διαφορετικούς αποδέκτες. Εξάλ-
λου, η αναζήτηση πληροφορίας από το διαδίκτυο και η αξιολόγησή της, η χρήση του
επεξεργαστή κατά τη συγγραφή συνεχούς γραπτού λόγου, καθώς και η χρήση του
ηλεκτρονικού ταχυδρομείου σχετίζονται άμεσα με τους επιδιωκόμενους διδακτικούς
στόχους και τις διδακτικές δραστηριότητες, όπως αυτές προτείνονται και περιγράφο-
νται στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών για τη γλωσσική διδασκαλία στο Λύκειο, Αθήνα,
ΥΠΕΠΘ, 2001, 88, 95, 99.
Ενδεικτική κατανομή του χρόνου:
Στον ενδοσχολικό χρόνο (3-4 διδακτικές ώρες), οι μαθητές επικοινωνούν με το
συγγραφέα και συγκεντρώνουν το υλικό της διαδικτυακής συνέντευξης.
Στον εξωσχολικό χρόνο, οι μαθητές διαβάζουν και συζητούν το επιλεγμένο βιβλίο,
προετοιμάζουν τις ερωτήσεις της συνέντευξης, επεξεργάζονται το υλικό της συνέ-
ντευξης και προετοιμάζουν την εκδήλωση.
Ρόλος του διδάσκοντα: Ο ρόλος του διδάσκοντα είναι καθοδηγητικός και εμψυχωτι-
κός.
Ρόλοι των μαθητών: Οι ομάδες των μαθητών, αλλά και η ολομέλεια της τάξης, αυτο-
οργανώνονται και συνεργάζονται, με στόχο το σχεδιασμό και την προετοιμασία της
εκδήλωσης.
Εργαλεία-Πηγές που θα χρησιμοποιηθούν: επεξεργαστής, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο,
προγράμματα επεξεργασίας εικόνας (για τη δημιουργία πρόσκλησης και αφίσας),
σαρωτής, διαδίκτυο, ψηφιακός και έντυπος χάρτης της Θεσσαλονίκης.
Συγκεκριμένα, από το διαδίκτυο θα χρησιμοποιηθούν:
Η ιστοσελίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης, το τμήμα «Η Θεσσαλονίκη στα μέσα του
20ου αιώνα-Ιστορικά αρχεία», το οποίο περιλαμβάνει βιβλιογραφία και ψηφιοποιημέ-
νο φωτογραφικό υλικό
www.thessalonikicity.gr/eikones/Thessalonikimesa20oyaiona.htm
Η ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, η οποία αφορά τη σύγχρονη
ελληνική Ιστορία (1945-2000) και περιλαμβάνει συλλογή φωτογραφιών (με έμφαση
στην εξεταζόμενη δεκαετία του 1960), βιβλιογραφία και ιστορικές πληροφορίες για
τη συγκεκριμένη δεκαετία στην Ελλάδα, www.ime.gr/chronos/15/en/index.html
Η ιστοσελίδα www.031.gr (Οδηγός της Θεσσαλονίκης και ψηφιακός χάρτης της
πόλης)
Η ιστοσελίδα http://earth.google.com
Μηχανές αναζήτησης
Δραστηριότητες των μαθητών
Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες των 3-4 και αναλαμβάνουν με την καθοδήγηση
του καθηγητή συγκεκριμένες εργασίες:
Ομάδα Α΄
Αναζητούν, με βάση μηχανές αναζήτησης, αναφορές στο όνομα του υπό μελέτη συγ-
γραφέα. Ελέγχουν και καταγράφουν τις αναφορές. Ποιες από αυτές θα διάλεγαν, για
να συντάξουν μια σύντομη παρουσίαση του συγγραφέα και του έργου του; Με ποια
κριτήρια κάνουν την επιλογή; Συλλογή φωτογραφικού υλικού.
Ομάδα Β΄
Συλλέγει αναφορές σε πραγματολογικά στοιχεία, υλικά αντικείμενα καθημερινής
χρήσης κ.τ.λ. Αναζητεί στην ιστοσελίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης
www.thessalonikicity.gr/eikones/Thessalonikimesa20oyaiona.htm (κατηγορίες: δρό-
μοι, αρχιτεκτονική, κοινωνικά γεγονότα, ιστορικά συμβάντα κ.ά.) φωτογραφίες που
σχετίζονται με την αφήγηση. Εντοπίζει τα στοιχεία που θεωρεί ως τα πιο ενδεικτικά
και ενδιαφέροντα για τον τόπο και την εποχή και τα παρουσιάζει. Εξηγεί το μηχανι-
σμό της επιλογής. Το οπτικό υλικό που επεξεργάζεται η ομάδα μπορεί να εμπλουτι-
στεί και με στοιχεία από τοπικές εφημερίδες της εποχής, π.χ. εφημερίδα «Μακεδονί-
α», αφίσες κινηματογράφου ή διαφημιστικές, καρτ ποστάλ κ.τ.λ., που έχουμε συγκε-
ντρώσει. Με το σαρωτή, το επιλεγμένο υλικό ψηφιοποιείται και μεταφέρεται στους
υπολογιστές του σχολικού δικτύου.
Ομάδα Γ΄
Καταγράφει τοπωνύμια. Ποιοι τόποι κατονομάζονται; Ποιοι υποδηλώνονται. Με τη
βοήθεια ειδικών ιστοσελίδων www.031.gr, http://earth.google.com, αλλά και χαρτών
που έχουμε σαρώσει, σημειώνει τις διαδρομές των ηρώων. Πόσο έχει αλλάξει ο κα-
τονομασμένος χώρος; Κατασκευή στατιστικού πίνακα: Ποια είναι η κατανομή των
τοπωνυμίων; Αφορούν το ιστορικό κέντρο, την εκτός των τειχών πόλη, τις συνοικίες;
__ Μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα για τη λειτουργία του αστικού χώρου στο υπό
μελέτη κείμενο; Αποτελεί πρωταγωνιστή, φόντο ή απλή αναφορά;
Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες των 3-4 και επικοινωνούν με τον συγγραφέα.
Συστήνονται, δηλώνουν το λόγο και το θέμα της ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Υπο-
βάλλουν στο συγγραφέα ορισμένες ερωτήσεις, μετά από συνεννόηση μεταξύ τους. Οι
ερωτήσεις αυτές μπορεί να αφορούν το εργαστήρι του συγγραφέα, τις συγγραφικές
του συνήθειες, τη σχέση του με την τέχνη του αλλά και με τις άλλες τέχνες, τη σχέση
του με την πόλη, κάποιο συγγραφικό αυτοσχόλιο. Επίσης, αφορούν το βιβλίο του
συγγραφέα που έχουν μελετήσει οι μαθητές: τους τρόπους με τους οποίους το βίωμα
μπορεί να λειτουργήσει ως συγγραφικό καύσιμο, τη διάχυση της μυθοπλασίας στην
αυτοβιογραφία, την αφηγηματική φωνή και την επιλεγμένη οπτική γωνία, τον αφη-
γηματικό δόλο, τον τρόπο δόμησης της αφήγησης κ.ο.κ. Στη συνέχεια, οι ομάδες συ-
γκεντρώνουν το υλικό και το επεξεργάζονται. Πώς θα οργανώσουν την παρουσίαση
της συνέντευξης; Ποιους τίτλους και υπότιτλους θα χρησιμοποιήσουν; Θα περικό-
ψουν μέρος του υλικού; Γιατί; Τι είδους φωτογραφικό υλικό θα χρησιμοποιήσουν;
Με ποια κριτήρια θα επιλέξουν τις φωτογραφίες για την παρουσίασή τους;
Στη συνέχεια, οι μαθητές τυπώνουν τη συνέντευξη στη σχολική εφημερίδα ή την
αναρτούν στην ιστοσελίδα του σχολείου. Συζητούν το εκδοτικό μέρος του εγχειρή-
ματος (χρήση γραμματοσειράς και μεγέθους γραμμάτων, μέγεθος φωτογραφιών και
θέση τους στη σελίδα, χρήση χρώματος κ.τ.ό.)
Μετά την πρώτη ηλεκτρονική επαφή, οι ομάδες συνεργάζονται και συντάσσουν
πρόσκληση που απευθύνουν στο συγγραφέα, για να παρευρεθεί σε ειδική εκδήλωση
που θα οργανώσουν στο σχολείο τους για το έργο του. Πώς του απευθύνονται στη
δεύτερη αυτή προσέγγιση; Μήπως, μετά την πρώτη επαφή, έχουν αλλάξει οι συνθή-
κες της επικοινωνίας; Συγγράφουν τις προσκλήσεις που θα απευθύνουν στις υπόλοι-
πες τάξεις του σχολείου και στο σύλλογο των καθηγητών. Σχεδιάζουν και προετοιμά-
ζουν την εκδήλωση. Κατά την προετοιμασία της εκδήλωσης, ωρίμασε η ιδέα της ί-
δρυσης Λογοτεχνικής Λέσχης από τους μαθητές του τμήματος. Η σχετική ανακοίνω-
ση έγινε, με παιγνιώδη τρόπο, στο τέλος της λογοτεχνικής βραδιάς 58.
Αξιολόγηση μαθητών
Η αξιολόγηση των μαθητών, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά ολοκλήρωση του σχε-
δίου μαθήματος, έγινε με κριτήριο την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν αρχικά.
Συνεκτιμήθηκαν η εργασία και συνεργασία των ομάδων στα φύλλα εργασίας, στην
προετοιμασία και την τέλεση της εκδήλωσης.
58 «Οι μαθητές της τάξης μας, με τη λήξη της σχολικής χρονιάς, πρόκειται να προβούμε στην ίδρυση
Λογοτεχνικής Λέσχης. Μας αρέσει η λογοτεχνία και σκοπεύουμε να συνεχίσουμε την ανάγνωση και
τη συζήτηση κειμένων και έξω από το σχολείο. Η Λέσχη μας δε θα έχει πρόεδρο ούτε εφόρους ούτε
γραμματέα ούτε διοικητικό συμβούλιο. Θα έχει βέβαια καταστατικό και μάλιστα πολύ αυστηρό σε ό,τι
αφορά την εγγραφή νέων μελών. Κύριε Θεοδωρίδη, σκοπεύουμε να σας τιμήσουμε με το αξίωμα του
ισόβιου επίτιμου μέλους της Λέσχης μας. Αν βέβαια περάσετε με επιτυχία το σκόπελο της δοκιμασίας.
Η δοκιμασία προβλέπει να τελειώσετε με ικανοποιητικό τρόπο ένα λογοτεχνικό κείμενο που θα σας το
δώσουμε ακρωτηριασμένο. Θα λείπουν μερικές σελίδες στο τέλος. Αν, λοιπόν, το τέλος που θα δώσετε
μας αρέσει, τότε θα κάνουμε την τελετή μύησης…»
Φύλλο εργασίας
Πάνου Θεοδωρίδη, Το Ροκ των Μακεδόνων
Φύλλο εργασίας-Ομάδα Α΄
Αναζητήστε το όνομα του συγγραφέα Πάνου Θεοδωρίδη σε μηχανές αναζήτησης.
Ελέγξτε και καταγράψτε τις αναφορές. Ποιες από αυτές θα διαλέγατε για μια σύ-
ντομη παρουσίαση του συγγραφέα και του έργου του;
Με ποια κριτήρια κάνετε την επιλογή;
Συγκεντρώστε το φωτογραφικό υλικό που θα χρησιμοποιήσετε για την παρουσία-
ση.
Πάνου Θεοδωρίδη, Το Ροκ των Μακεδόνων
Φύλλο εργασίας-Ομάδα Β΄
Αναζητήστε στην ιστοσελίδα του Κέντρου Ιστορίας της Θεσσαλονίκης
www.thessalonikicity.gr/eikones/Thessalonikimesa20oyaiona.htm , στην ιστοσελίδα
του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού www.ime.gr/chronos/15/en/index.html, αλλά
και σε μηχανές αναζήτησης φωτογραφίες τόπων και πραγμάτων που σχετίζονται με
το κείμενο που μελετήσατε.
Ποιες πληροφορίες μας δίνει το κείμενο για την εποχή και τον τόπο, στον οποίο
αναφέρεται;
Με ποια κριτήρια επιλέγετε το οπτικό υλικό που θα παρουσιάσετε; (Μπορείτε να
επιλέξετε ένα ή περισσότερα κριτήρια, καθώς και να προσθέσετε τα δικά σας).
Είναι σπάνιο
Είναι ενδιαφέρον
Είναι παράξενο
Είναι ενδεικτικό για την εποχή / τον τόπο
Δείχνει πλευρές της πόλης που σήμερα έχουν εξαφανισθεί / αλλοιωθεί
Άλλα κριτήρια
Πάνου Θεοδωρίδη, Το Ροκ των Μακεδόνων
Φύλλο εργασίας-Ομάδα Γ΄
Μελετήστε το βιβλίο και συγκεντρώστε σε πίνακα τα τοπωνύμια που αναφέρονται.
Με τη βοήθεια ψηφιακού ή έντυπου χάρτη της πόλης, σημειώστε τις διαδρομές και
τις στάσεις των ηρώων.
Πόσο άλλαξε ο κατονομασμένος χώρος;
Μπορείτε να κατασκευάσετε στατιστικό πίνακα με τις κατανομές των τοπωνυμίων
που συγκεντρώσατε; Εντοπίζονται στο ιστορικό κέντρο, στην εκτός των τειχών πόλη,
στις συνοικίες;
Μπορείτε να εξάγετε συμπεράσματα για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο αστι-
κός χώρος στο συγκεκριμένο έργο; Αποτελεί φόντο, απλή αναφορά ή μήπως έχει
πρωταγωνιστικό ρόλο;
Πάνου Θεοδωρίδη, Το Ροκ των Μακεδόνων
Φύλλο εργασίας -Κοινό για όλες τις ομάδες
Παιδιά,
Ανοίξτε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Πληκτρολογήστε τη διεύθυνση <……>
Συστηθείτε στον συγγραφέα. Ποιοι είστε και με ποια ιδιότητα του απευθύνεστε;
Για ποιο λόγο;
Τι θα θέλατε να τον ρωτήσετε;
Να λάβετε υπόψη σας ότι απευθύνεστε σε έναν επαγγελματία συγγραφέα, ο οποίος
βιοπορίζεται από το έργο του, έχει συνεργαστεί κατ’ επανάληψη με το ραδιόφωνο, με
εφημερίδες, έχει γράψει σενάριο για κινηματογράφο, κείμενα για ντοκιμαντέρ, στί-
χους για τραγούδια κ.ά.π. Για ποια από τις δραστηριότητές του θα θέλατε να τον ρω-
τήσετε; Γιατί; Το υλικό που θα συγκεντρώσετε θα χρησιμοποιηθεί για τη σύνταξη
γραπτής συνέντευξης και θα προετοιμάσει την συνάντησή σας με το συγγραφέα.
Πάνου Θεοδωρίδη, Το Ροκ των Μακεδόνων
Φύλλο εργασίας -Κοινό για όλη την τάξη
Παιδιά,
Ανοίξτε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Ελέγξτε τη θυρίδα σας. Ποιες είναι οι απα-
ντήσεις που λάβατε από τον συγγραφέα;
Μπορείτε να τις εντάξετε στο ενιαίο σώμα μιας μίνι-συνέντευξης;
Με ποια σειρά θα τις παρουσιάσετε;
Θα χρειαστεί, ενδεχομένως, να κόψετε και να ράψετε το κείμενο. Σε ποιες περι-
πτώσεις;
Πάνου Θεοδωρίδη, Το Ροκ των Μακεδόνων
Φύλλο εργασίας – Κοινό για όλη την τάξη
Παιδιά,
Ανοίξτε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Πληκτρολογήστε τη διεύθυνση <……>
Συντάξτε την πρόσκληση που θα απευθύνετε στον συγγραφέα Πάνο Θεοδωρίδη για
να παρευρεθεί σε εκδήλωση της τάξης σας, η οποία θα πραγματοποιηθεί προς τιμήν
του.
Ποια στοιχεία θα πρέπει να αναφέρετε οπωσδήποτε;
Τι ύφος θα χρησιμοποιήσετε;
Πώς θα υπογράψετε την πρόσκληση;
Θα χρησιμοποιήσετε ειδικά γραφικά ή κάποια ιδιαίτερη μορφοποίηση του κειμέ-
νου;
Πάνου Θεοδωρίδη, Το Ροκ των Μακεδόνων
Φύλλο εργασίας – Κοινό για όλη την τάξη
Ανοίξτε τον επεξεργαστή κειμένου και συντάξτε την πρόσκληση που θα α-
πευθύνετε στους συμμαθητές σας, για να παρευρεθούν στην εκδήλωση για τον συγ-
γραφέα κύριο Πάνο Θεοδωρίδη.
Ποια στοιχεία θα αναφέρετε;
Τι ύφος θα χρησιμοποιήσετε;
Πώς θα υπογράψετε την πρόσκληση;
Φροντίστε να χρησιμοποιήσετε ειδικά γραφικά ή κάποια ιδιαίτερη μορφοποίηση
του κειμένου, ώστε να κάνετε ελκυστικό το κείμενό σας.
Πώς θα το επιδώσετε;
Πού θα το αναρτήσετε; Γιατί;
Συντάξτε την πρόσκληση που θα απευθύνετε στο διευθυντή και τους καθηγη-
τές του σχολείου σας, για να παρευρεθούν στην εκδήλωση για τον συγγραφέα κύριο
Πάνο Θεοδωρίδη.
Ποια στοιχεία θα αναφέρετε;
Τι ύφος θα χρησιμοποιήσετε;
Πώς θα υπογράψετε την πρόσκληση;
Φροντίστε να χρησιμοποιήσετε ειδικά γραφικά ή κάποια ιδιαίτερη μορφοποίηση
του κειμένου, ώστε να κάνετε ελκυστικό το κείμενό σας.
Πώς θα το επιδώσετε;
Πού θα το αναρτήσετε; Γιατί;
Κριτική – Παρατηρήσεις
Παρατηρήσεις από την εφαρμογή
Ο επιμορφούμενος που εφάρμοσε τη συγκεκριμένη πρόταση στην τάξη τους
παρατήρησε ότι:
Ορισμένοι μαθητές που συμμετείχαν ελάχιστα στο μάθημα έδειξαν ζωηρό ενδιαφέ-
ρον και διατύπωσαν με απροσδόκητη σαφήνεια u964 τις απόψεις τους.
Οι μαθητές ανταποκρίθηκαν θερμά στη διδασκαλία και επέμειναν να μη βγουν στο
διάλειμμα, αλλά να συνεχίσουν την εργασία τους.
Ο επιμορφούμενος σημείωσε ότι στο εργαστήριο είναι απαραίτητοι δύο διδάσκο-
ντες (η επιμορφώτρια και ο καθηγητής της τάξης), για να παρακολουθούν τις εργασί-
ες των ομάδων και να επιλύουν τυχόν τεχνικά προβλήματα.
Ο επιμορφούμενος σημείωσε την ικανοποίησή του από τα αποτελέσματα της διδα-
σκαλίας και επεσήμανε ότι υπήρχαν μαθητές, οι οποίοι πήραν άδεια από τους γονείς
τους να μη συμμετάσχουν στις γεωργικές εργασίες της περιόδου, ώστε να αφιερώ-
σουν το χρόνο τους στο σχολείο και την προετοιμασία της εκδήλωσης.
Ο επιμορφούμενος παρατήρησε ότι τέτοιου είδους διδακτικές προσπάθειες χρειά-
ζονται επιμορφωτική στήριξη και θεσμική συνέχεια, για να αποδώσουν μακροπρόθε-
σμα καρπούς και να μην αποτελούν εξαιρετικά γεγονότα της σχολικής ζωής.
Ο επιμορφούμενος υπογράμμισε ότι οι μαθητές ημιαστικών και αγροτικών περιο-
χών υποδέχονται και προετοιμάζουν με πολλαπλάσια χαρά ανάλογες δραστηριότη-
τες, σε σύγκριση με τους μαθητές αμιγώς αστικών περιοχών, γιατί τα ερεθίσματά
τους στο συγκεκριμένο τομέα είναι σχετικά περιορισμένα.
Η (υπογραφόμενη) επιμορφώτρια που σχεδίασε τη διδακτική πρόταση και
παρακολούθησε την εφαρμογή της παρατήρησε ότι:
Τα λιγότερο δεσμευτικά φύλλα εργασίας άφησαν μεγαλύτερο περιθώριο πρωτο-
βουλίας και αυτενέργειας στους μαθητές.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η τεχνολογία λειτούργησε αρχικά ως δόλωμα, στη
συνέχεια όμως ως εργαλείο μάθησης και συστατικό στοιχείο της δραστηριότητας.
Η ασυνέχεια του επιμορφωτικού έργου και η έλλειψη σταθερού επιμορφωτή στα
σχολεία δε δημιουργεί τις προϋποθέσεις για το σχεδιασμό και την ανάπτυξη παρό-
μοιων πρωτοβουλιών, οι οποίες χρειάζονται βάθος χρόνου.
Οι ΤΠΕ ευνοούν την ανάπτυξη μαθητικών δραστηριοτήτων σε εξωδιδακτικό χρό-
νο. Αυτού του είδους οι δραστηριότητες προϋποθέτουν αγαστή συνεργασία του διευ-
θυντή του σχολείου, του καθηγητή της τάξης, της επιμορφώτριας, των συναδέλφων
εκπαιδευτικών, της σχολικής βιβλιοθήκης, του συλλόγου γονέων. Η ορεξάτη συμμε-
τοχή των μαθητών απέδειξε, με τον πιο έκτυπο τρόπο, ότι αυτού του είδους οι δρα-
στηριότητες προωθούν τη λειτουργία του σχολείου ως χώρου ελεύθερης έκφρασης
και δημιουργίας.
Ο προσκεκλημένος συγγραφέας σχολίασε:
«…Βρέθηκα σε μία επαρχιακή πρασινάδα, μπροστά σε είκοσι εφήβους, σε
ένα λύκειο με υπολογιστές, βιβλιοθήκη, με καθηγητές που ήξεραν τη δουλειά τους,
σε περιβάλλον που δεν υπήρχε αποβολή, χαλαρότητα και ρόλοι, αλλά μια ζωντανή
κοινωνία ατόμων που σκέφτονται.
Ελευθεροστομία και ελευθεροτυπία. Σε μια επαρχία που θα μεταβληθεί σύ-
ντομα σε έρημο, με πιθανότερο μελλοντικό επάγγελμα αυτό του συνταξιούχου από
261
__ τα τριάντα τους χρόνια, τα παιδιά που συνάντησα είχαν ευτυχώς ξημερώσει κάπου
αλλού, εκεί όπου τα όνειρα δεν παίρνουν εκδίκηση, αλλά οι εφιάλτες είναι γνωστοί.
[…]
Οι μαθητές που συνάντησα με γέμισαν χαρά. Είχαν τρακ, αλλά και χιούμορ.
Ήταν ανοιχτοί στο διάλογο, αλλά και προσεκτικοί. Κανένας τους δε θα βάψει πράσι-
νη την Καμάρα, αλλά κάποιοι θα αποκτήσουν αντιρρητικό και σπουδαίο λόγο, για να
μας συνεφέρουν. Την περίφημη διαδραστική κοινωνία, τη χαίρονται στο σχολείο,
σχεδόν κανένας από το σπίτι του. […]
Η Σιντική, φεύγοντας το απόβραδο μέσα από μία λαμπερή άσφαλτο, έδειχνε
στο φεγγάρι τους μαλακούς της λόφους, τα λιγοστά της δέντρα. Όχι η Αφρική, η Σι-
ντική. Βρίσκεται εντός των ελληνικών συνόρων. “Ένθα μεν Σίντιες άνδρες”, που λέει
ο Όμηρος. Παραέξω άτμιζε ρηχή λίμνη, που ο Ηρόδοτος περιγράφει τα ικριώματά
της και τα παιδάκια να’ ναι δεμένα με τριχιά, μην πνιγούν. Στα γύρω βουνά ρόδιζαν
μοναστήρια.
Στη Θεσσαλονίκη, νυσταγμένα συνεργεία έβαφαν λευκές διαβάσεις πεζών. Ψωμί,
παιδεία, ελευ-θε-ρία».
